MANUFRAKTUR THEATER. Dokumentacja 1991

"Zimna koszula albo Kaspar Hauser uwięziony"

Historia "Dzikiej Sieroty Europy", to jedna z tych niewyjaśnionych do końca zagadek, która zaciekawia i intryguje do dzisiaj. Kaspar Hauser pojawił się w tajemniczych okolicznościach na ulicach Norymbergi  26 maja 1828 r. jako znajda o nieustalonej tożsamości, .

Miał wtedy około 16 lat, ale  "dojrzałość psychiczną sześciolatka. Uśmiechał się, chodził jak małe dziecko i nie potrafił używać palców. Nie chciał jeść nic oprócz chleba i wody. Kaspar cierpiał też na powtarzające się ataki katalepsji i epilepsji." Jednak był dość bystry i  szybko się rozwijał więc jego opiekunowie twierdzili, ze pochodzi z wysokiego rodu. W końcu nauczył się mówić na tyle, że był w stanie opowiedzieć swoją historię. Mówił, że przez większość życia przebywał w ciasnej, ciemnej celi ze słomianym posłaniem, mając jako zabawkę drewnianego konika. Żywił się wyłącznie chlebem i wodą. Czasami podawano mu środek nasenny i wtedy ktoś zmieniał mu ubranie i strzygł go...

Tajemniczym chłopcem zainteresowała się wkrótce cała Europa, odwiedzało go wielu gości. Spekulowano na temat jego szlachetnego pochodzenia, o jego powiązaniach z wielkoksiążęcą dynastią badeńską, a nawet z Napoleonem.  W końcu Kaspar Hauser został zamordowany skrytobójczo w 1833 r. Pochowany został na wiejskim cmentarzu a na jego nagrobku widnieje napis „Tu spoczywa Kaspar Hauser, zagadka swoich czasów. Narodził się w nieznanych okolicznościach, jego  śmierć owiana jest tajemnicą”.

W tamtych czasach nie prowadzono badań kodu DNA, które od razu wyjaśniły by zagadkę. Dwukrotne, niezależne testy (plamy krwi z ubrania Kaspara) przeprowadzono w latach 1996-2002. Ostateczna analiza wykazała, że kod DNA rożni się tylko w jednym punkcie co nie wyklucza ani nie potwierdza w 100 procentach jego powiązania z rodziną Księcia Badenii. (źródło: Wikipedia)

  Friederike Nerweg & Juliane Lenssen

Przez ostatnie 200 lat postać Caspara była inspiracja dla artystów.  W 1908 powstała powieść Jakuba Wassermanna pt. Kaspar Hauser czyli dziecię Europy (Caspar Hauser oder Die Trägheit des Herzens).

Najbardziej znana jest ekranizacja historii dokonana w  1974 przez Wernera Herzoga pt. "Zagadkę Kaspara Hausera" (niem. tytuł oryginalny Jeder für sich und Gott gegen alle – Każdy dla siebie, Bóg przeciw wszystkim), w którym tytułową rolę zagrał Bruno S. (1932-2010, `również odtwórca głównej roli w następnym filmie Herzoga "Stroszek".  Herzog, obraz w scenach wizyjnych podał specjalnej obróbce, polegającej na wyświetlaniu gotowego filmu na rozpiętym materiale. Całość była ponownie rejestrowana na kamerze ustawionej kilka stóp od ekranu, co dawało efekt migotania światła.

Tadeusz Sobolewski, polski krytyk filmowy pisze w książce Za duży blask: "Herzog dotyka, jak mówi Maria Janion, "skandalu samej egzystencji". Człowieka widzi jako niewinną ofiarę (...) W świetle jego filmów wszyscy jesteśmy obcy, jak Kaspar Hauser, dziki człowiek wychowany w piwnicy (...), tragiczny bohater nieumiejący odnaleźć się ani w kulturze, ani w stanie dzikości. (...) W filmie była zawarta intencja uogólniająca: w każdym z nas jest coś z podrzutka. Uczestnicząc w kulturze, umiejętnie pokrywamy swoją obcość"[Tadeusz Sobolewski, "Za duży blask", Kraków, Wydawnictwo Znak, 2004].

Piosenkę o Hauserze śpiewali Susane Vega, Reinhard Mey, a na naszym podwórku Grzegorz Ciechowski oraz raper Peja (w refrenie utworu pt. Klasyczna fuzja).

Juliane Lenssen

W 1991 r., miałem przyjemność wykonać kilka zdjęć na awangardowym spektaklu Manufraktur Theater z Niemiec „Zimna koszula albo Kaspar Hauser uwięziony” („Das Kalte Hemd oder Caspar Hauser am Raum saum”). Pamiętam, że kameralny spektakl  robił spore wrażenie na widzach, posiadał  indywidualną i oryginalną poetykę. W roli Kaspara Hausera występowała lalka. Moja dokumentacja wykonana była w wbrew wszelkim zasadom przyjętym w fotografii teatralnej: z użyciem flesza. Po latach zdjęcia okazują się zupełnie przyzwoite a negatywy aż się proszą aby ponownie je powiększyć. Manufraktur Theater tworzyły Gabriele Hänel, Juliane Lenssen, Friederike Nerweg. Juliane Lenssen  prowadzi teatr do dzisiaj.

Z mojego archiwum . Dokumentacja

Suicide City, amfiteatr, lato 1988 r.: koncert kadry Warsztatów Jazzowych w Chodzieży. Takie gościnne  koncerty odbywały się regularnie (lata '70-'90)w miejscowościach całego regionu. Ten był pierwszym, który fotografowałem. Częstym gościem imprezy był Jan Ptaszyn Wróblewski  (na zdjęciu w charakterystycznej czapeczce). Niezwykle barwna postać polskiego jazzu, muzyk i popularyzator.  Na jego trójkowej audycji "Trzy kwadranse jazzu" (od 1970!) wychowało się kilka pokoleń miłośników spokojnego grania. Historia chodzieskich warsztatów jazzowych sięga 1971 roku. Ich inicjatorem był Klub Miłośników Piosenki "Astry" przy finansowym wsparciu słynnych zakładów porcelanowych w Chodzieży. W 2010 organizatorzy świętowali jubileusz czterdziestolecia.  Mimo wysokiego poziomu koncertów, na widowni tłumów nigdy nie było, ale warto było przemycić trochę muzyki z wyższej półki.

Trochę zapomniany "Asyż" (od 1998) to chyba jedyny rozpoznawalny zespół rockowy (reggae) z Suicide City. Jedyny, któremu udało się wyjść poza lokalna scenę. Na tym zdjęciu uchwyciłem spokój rock'n'rolla". Początek XXI wieku. Niedzielne, letnie popołudnie, zrelaksowani muzycy, piknikowe nastroje publiczności.

Ulice i parki

Ulica Stryjska i Park Stryjski  (Lwów, kwiecień 2008)

Ulica Stryjska to jedna z najdłuższych ulic Lwowa i jedna z głównych arterii komunikacyjnych miasta. Biegła Przedmieściem Halickim i najpierw była zwykłą drogą prowadzącą do Stryja.

Na miejscu dwóch pierwszych kwartałów ulicy był stary Cmentarz Stryjski, gdzie chowano biedotę. W latach 1930-1933 ulicą Stryjską częściowo biegła trasa wyścigów samochodowych „Grand Prix de Leopol", jedna z najbardziej skomplikowanych w Polsce. Po kilku wypadkach śmiertelnych została w 1933 r. została zamknięta.

Idąc w stronę centrum dojdziemy do Parku Stryjskiego (pol. Park im. Jana Kilińskiego we Lwowie, ukr. Стри́йський парк у Львові) – jeden z największych parków Lwowa. Położony jest na górzystych stokach kilku wąwozów, obsadzonych malowniczymi grupami drzew i krzewów różnych gatunków. Na jego terenie zbudowano sztuczną ruinę zamku, staw, restaurację.  W lecie park ten jest ulubionym miejscem spacerów Lwowian, w zimie niegdyś uprawiano tam saneczkarstwo i narciarstwo.

Pierwotnie był to duży obszar porosły lasem, który w 1356 r. król Kazimierz III Wielki podarował miastu. Park założył inspektor ogrodów miejskich inżynier A. Röhring w 1879 r.

W 1894 r. odsłonięto tutaj pomnik Jana Kilińskiego i otwarto Wystawę Krajową oraz Targi Wschodnie (obecnie w większości zniszczone).

Z czasów wystawy 1894 pozostały trzy budowle: wieża wodna w stylu gotyckim, pałac sztuki – przebudowana za czasów sowieckich na basen oraz rotunda Panoramy Racławickiej – przebudowana za czasów sowieckich na salę do koszykówki i siatkówki. Atrakcją dla najmłodszych jest jeżdżąca po parku kolejka dziecięca obsługiwana częściowo przez dzieci.

Co było to było. Fotografie Loli Kantor

"Zdjęcie nie musi być duże." (Eryk Zjeżdżałka)

Są  tematy, które muszą się odleżeć a ja muszę do nich dojrzeć. Ten tekst nosiłem w sobie przeszło 2 i pół roku.
W kwietniu 2008, wraz z moimi ukraińskimi przyjaciółmi, odwiedziłem, lwowskie Muzeum Narodowe. Prezentowana tam była wystawa  wystawa fotografii Loli Kantor. Ta mało u nas znana, artystka-dokumentalistka z Teksasu, świadomie nawiązuje do przeszłości swojej rodziny i swego narodu skazanego kiedyś na zagładę. Zdjęcia były poruszające, niosły w sobie potężny ładunek emocji. W swoim projekcie, który zresztą cały czas realizuje, Loli Kantor stara się pokazać ostatnich Żydów ocalałych z holokaustu w Europie Wschodniej. Ich istnienie w świadomości zbiorowej oraz ofensywę żydowskiej kultury i tożsamości w tej części Europy.

Wystawa Loli Kantor W Muzeum Narodowym we Lwowie. 2008 r.

Boryslav, Ukraine 2005 [ gelatin silver print]

Zinger, Uszgorod, Ukraine 2005 [ gelatin silver print ]

Jest córką Żydów ocalonych z ZAGŁADY, więc jej zdjęcia noszą głębokie piętno osobistego zaangażowania w temat, jak również niezwykłą wrażliwość wobec żydowskiej spuścizny. Swoje projekty Loli Kantor realizuje często przy użyciu  platynotypii*. Używanie starej techniki, abstrahując od piękna wizualnego odbitek, podkreśla jeszcze fakt dokumentowania świata, który na naszych oczach odchodzi. Wystawa w ubiegłym (2010) roku, prezentowana była w Wielkiej synagodze w Drohobyczu, o której wspomniałem w poprzednim artykule.

2010. Wystawa Loli Kantor w Wielkiej synagodze w Drohobyczu

Terezin series 2, Czech Republic 2005 [ palladium print ]

Loli Kantor urodziła się w Paryżu a wychowywała w Tel Awiwie, Izrael i Buffalo, New York. Główny teren jej zainteresowań dokumentalnych to kultura i społeczeństwo. Prace Loli Kantor były wystawiane nie tylko w Stanach Zjednoczonych. Miała wystawy w Chinach, Ukrainie, Polsce i Czechach. Jest zdobywczynią Award of Excellence za jej indywidualna wystawę, prezentowaną w 2009 podczas Lishui International Festiwal Fotografii w Lishui (Chiny). Jej praca znajdują się w zbiorach Muzeum Fotografii Lishui w Chinach, Muzach we Lwowie i Drohobyczu na Ukrainie, Center for Fine Art Photography w Kolorado, City Center Biblioteka w Fort Worth w Teksasie i wielu zbiorach prywatnych na świecie. 

________

* PLATYNOTYPIA (platinum palladium printing – więcej >>)Ta metoda obróbki fotograficznej popularna była w latach 1877 – 1920. Do wywoływania używano związków platyny, a papier przykładano do negatywu. Chociaż uzyskane w ten sposób wysokiej jakości odbitki miały dużą trwałość, to wysoka cena platyny sprawiała, że była to metoda droga. Charakterystyczną cecha odbitek jest niezwykle głęboka czerń, nieosiągalna w zwykłym procesie srebrowym. Ciekawe prace w tej technice tworzy również Elizabeth Siegfriet.