Horst Faas - zdjęcia z "czasów apokalipsy"

FROM ASSOCIATED PRESS

Dzisiaj zdjęcia z innej wojny XX wieku, ciągnącego się przez całe lata 50 i 60 krwawego starcia wschodu z zachodem na terenie Wietnamu. Fotografów było tam wielu ale ich guru był zmarły przeszło rok temu Horst Faas. Już za życia stał się ikoną war photography, ustanowił nowe standardy pokazywania wojny w kadrze. Do 1989 niektóre z jego zdjęć nie były znane  za żelazna kurtyną czyli w państwach Układu Warszawskiego, pokazywały bowiem skutki zbrodni Vietkongu albo sukcesy Armii Republiki Wietnamu Południowego i wojsk amerykańskich. W naszej części Europy nie jest faktem powszechnie znanym, że Partyzanci z Vietkongu (podobnie zresztą jak armia południowowietnamska) ponoszą bezpośrednią odpowiedzialność za wiele zbrodni wojennych i zbrodni przeciwko ludzkości, jakich dopuścili się w czasie wojny wietnamskiej. Jedna z bardziej znanych zbrodni to masakra w Huế: w ciągu 24 dni komunistycznej okupacji (luty - marzec 1968), specjalne grupy Vietkongu na podstawie wcześniej sporządzonych list, aresztowały i zamordowały kilka tysięcy osób, głównie południowowietnamską inteligencję, policjantów, urzędników państwowych, duchownych i kilku obywateli RFN, Francji i Stanów Zjednoczonych. Łącznie partyzanci wymordowali 3000–4500 ludzi (za zaginionych uznaje się nadal 5000 osób).
Wojskowi amerykańscy twierdzili niejednokrotnie, że Vietkong ukrywa się wśród ludności cywilnej, wskutek czego wojska amerykańskie nie mogły odróżnić partyzantów od cywilów (podobna sytuacja miała miejsce np. w czasie wojny afgańskiej, w latach 2001–2006).*) 

Wietnamskie dzieci uważnie obserwują amerykańskiego spadochroniarza z granatnikiem, 

w kanale, w którym się razem schronili przed ogniem Vietcongu. Obszar  Bao Trai, Wietnam.

Horst Fass dwa razy zdobył Nagrodę Pulitzera i medal Robera Capy dla fotoreporterów wojennych. Przez pół wieku pracował dla agencji Associated Press (AP). Jego dziełem jest wiele doskonałych zdjęć, spośród których wybrałem zaledwie kilka najbardziej reprezentatywnych. Wśród nich znajdują się dwa piękne kadry, na których fotograf zapisał moment ciszy, między strasznym a jeszcze gorszym.
Zdjęcia wykonane przez Faasa i wyszkolonych przez niego  fotografów były jednym z argumentów przeciwko prowadzeniu wojny przez USA i przyczyniły się do protestów przeciwko amerykańskiej interwencji w tym kraju.

Ujęcie nagrodzone Pulitzerem: ojciec trzyma ciało dziecka, zabitego przez siły rządowe wałczące 
z partyzantami, pokazuje zwłoki południowo-wietnamskim komandosom, 
którzy spoglądają na nie z góry ze swojego opancerzonego pojazdu. 
To zdjęcie Fass wykonał w wiosce niedaleko granicy z Kambodżą.

Horst Faas urodził się w Berlinie, karierę fotografa rozpoczął w 1951 zatrudniając się w Agencji fotograficznej Keystone. Przez 21 lat fotografował konflikty zbrojne w Indochinach. Po raz pierwszy zetknął się z tematem gdy otrzymał zlecenie sfotografowanie negocjacji pokojowych w Genewie w 1954 roku .

W 1956 roku zaczął pracować dla jednej z największych agencji prasowych Associated Press (AP), w której zapracował na reputację niezłomnego, nieustraszonego fotografa wojennego. Wykonywał gorące (newsowe) zdjęcia podczas wojen w Wietnamie i Laosie, Kongo i Algierii. W 1962 roku został naczelnym fotografem AP w Azji Południowo-Wschodniej, rezydując na stałe w Sajgonie do 1974 roku. Jego głównym zadaniem było wybranie i przygotowanie do zawodu fotografa wojennego dziesiątek młodych chłopców (poborowych fotomatorów i zawodowców), którzy dotąd nie wąchali prochu.
Jego zdjęcia z wojny w Wietnamie przyniosły mu nagrodę Pulitzera w 1965 roku. W 1967 roku został ciężko ranny w nogi i do końca życia poruszał się na wózku. W 1972 roku odebrał drugiego Pulitzera, za zdjęcia z  konfliktu w Bangladeszu .
Faas, świetny fotograf, zasłynął również  jako  edytor obrazów. To właśnie on zdecydował o publikacji dwóch najbardziej znanych i szokujących obrazów z wojny w Wietnamie: słynnego zdjęcia Execution Saigon, pokazującego zastrzelenie członka Vietcongu przez szefa policji w Sajgonie Nguyen Ngoc Loan, które wykonał  Eddie Adams w Sajgonie, 1 lutego 1968 r.**)

Druga fotografia, o publikacji której zdecydował Faas, to równie słynne Napalm Girl Nicka Uta. Zdjęcie wywołało ogromne kontrowersje w biurze AP. Redaktor naczelny sprzeciwił się publikacji zdjęcia, mówiąc, że dziewczyna była naga i że nikt takiego zdjęcia nie zdoła zaakceptować. Faas mimo zakazu  przełożonych polecił opublikować zdjęcie Uta.

 

Greg Marinovich. RPA 1990

We wrześniu 1990 roku, niezależny fotograf Greg Marinovich z RPA wykonał dla AP serię ujęć tłumu wykonującego samosąd w Johannesburgu. Redakcja agencji w Johannesburgu nie była pewna czy niektóre zdjęcia nie są zbyt drastyczne i czy należy przesyłać do publikacji w USA. Wysłali więc telegram do Fassa, który bez wahania odpowiedział: Natychmiast przesłać wszystkie zdjęcia!

Maska na twarzy chronić ma przed zapachem rozkładających się trupów,
ciał amerykańskich i wietnamskich żołnierzy poległychw walce z Viet Cong,
na plantacji kauczuku, około 45 km na północny wschód od Sajgonu.

Od 1976 Fass rezydował w Londynie jako przedstawiciel Associated Press na Europę. Na emeryturę przeszedł w 2004 roku. Już w stanie spoczynku, organizował zjazdy weteranów korpusu prasowego z Sajgonu z lat wojny wietnamskiej i prowadził międzynarodowe sympozja fotoreportażu.

Wydał cztery książki na temat swej kariery i innych fotografów prasowych, w tym Requiem***), album poświęcony zabitym po obu stronach wojny w Wietnamie.

Ranny wietnamski komandos, gotowy do obrony przed atakiem Vietcongu, 
w czasie bitwy w Dong Xoai, 11 czerwca 1965 roku.

Dzieci muszą przejeżdżać - ze szkoły do domu - obok ciał martwych 15 żołnierzy Vietcongu
i ich dowódcy w miejscowości An Ninh w Wietnamie,  prowincji Nghia Hau,
8 maja 1972 roku.

Marzec 1965, zdjęcie śmigłowców amerykańskich - osłaniających wraz z artylerią - 
atak wojsk lądowych w ataku na obóz Vietcongu 18 mil na północ od Tay Ninh,
w pobliżu granicy z Kambodżą.

Styczeń 1965, słońce pięknie rozproszone przez gęstą roślinność dżungli. 
Żołnierze wietnamscy i amerykańscy budzą się po  zimnej nocy,
czekając w zasadzce na atak Vietcongu.

Horst Fass (28.04.1933-10.05.2012). FROM ASSOCIATED PRESS

                                                                                                

*) za Wikipedią
**) więcej o tej fotografii >>

***) Requiem: by the photographers who died in Vietnam and Indochina