Biskupin. Święte źródło

Jednym z najciekawszych, a jednocześnie bardziej tajemniczych miejsc na terenie biskupińskiego rezerwatu jest źródełko  znajdujące się na terenie wioski neolitycznej tuż obok rekonstrukcji obozowiska łowców mezolitycznych.

To oczko wodne, nazywane było od dawien dawna źródełkiem, gdyż spod ziemi wypływa tutaj zasilające je kryniczna woda. Zawiera ona dużo związków żelaza, stąd rdzawy odcień roślinności rosnącej wokół tego miejsca.

Do powstania źródełka, jakieś 6 tys. lat temu, przyczynili się prawdopodobnie mieszkańcy jednego ze znajdujących się tutaj długich domów. Aby uzyskać potrzebną do lepienia garnków i uszczelniania ścian domów glinę wykopali głęboki dół. Wydobywali ją tak intensywnie, że przerwali warstwy wodonośne co doprowadziło do powstania źródła. Przez tysiąclecia miejsce to służyło okolicznej ludności do czerpania wody, a w niektórych okresach uchodziło ono zapewne za święte źródło i wierzono, że zamieszkują ją wodne duchy, którym należy składać drogocenne dary. Te przypuszczenia potwierdziły badania archeologiczne z lat 1956-58.

Historia tego miejsca jest opisana na postawionych tutaj tablicach, które sfotografowałem w ubiegłym roku:  

Kilkaset lat po powstaniu źródełka osiedliła się tutaj ludność kultury pucharów lejkowatych, wśród której powszechnym zwyczajem było składanie ofiar wotywnych w bagnach oraz źródłach. Również w biskupińskim źródełku odkryto pozostałości takich darów w postaci pięknie ornamentowanych naczyń i siekier krzemiennych. Znajdowały się one w lejowatym zagłębieniu, odkrytym na głębokości około 1,5 metrów poniżej współczesnego poziomu gruntu.
Kolejne ślady użytkowania źródła pochodzą sprzed około 2700-2600 lat czyli z okresu, w którym to na pobliskiej wyspie na Jeziorze Biskupińskim istniał słynny gród ludności kultury łużyckiej. Dno zbiornika zostało wówczas wyłożone kamiennym brukiem, który miał ułatwiać czerpanie wody.
Około l wieku p.n.e. ułożono nowy bruk. którego zarys wpisywał się w regularny trójkąt o bokach około 6,40 – 6,80 m. Pomiędzy jego kamieniami odkryto pozostałości dębowych kołków, będących być może pozostałością niewielkiego pomostu. Na poziomie tego bruku odkryto, oprócz ceramiki, zapinkę (tzw. fibulę) do spinania odzieży. Do tych właśnie konstrukcji nawiązuje prezentowana obecnie rekonstrukcja wyglądu ”źródełka”.

„Źródełko” było użytkowane również w okresie średniowiecza, w XII-XIII wieku. Od północnego zachodu do tego miejsca przylegała wtedy wieś Starzi Biskupici wymieniona w 1136 roku w Bulli Gnieźnieńskiej papieża Innocentego II. O korzystaniu ze źródła w średniowieczu świadczą odnalezione tu charakterystyczne zabytki oraz ułożone w rzędzie kamienie, mające ułatwiać dojście do miejsca czerpania wody.
Biskupińskie źródło było także intensywnie wykorzystywane w czasach nowożytnych, w XVII-XVIII wieku. Z tego okresu, pochodzą ślady drewnianych konstrukcji, będące być może pozostałością cembrowin. Oprócz naczyń pochodzących z tego okresu, odnaleziono również 4 końskie czaszki - znaczenie tych ostatnich znalezisk nie jest jednak do końca jasne.