Dokumentacja. Rejowiec

Co wspólnego może mieć wielkopolska wieś Rejowiec z Rembrandtem van Rijn? Współczesny Rejowiec to wioska na skraju Puszczy Zielonki. Jest głównym węzłem szlaku kościołów drewnianych. Jest ich w puszczy i wokół niej  aż 12. Fotografowanie kościółków nie jest łatwe. To jak wykonać  zdjęcie czarnego kota na czarnym tle. Ich drewno jest bardzo ciemne, wręcz czarne z powodu użytego impregnatu i upływu czasu.  Jak by się nie ustawić to i tak nie widać wielu szczegółów.

Cytowany ostatnio przeze mnie dość często, Piotr Paliński pisze: „Rejówiec, wieś, zbudowana ku czci Mikołaja (tu Palińskiemu zabrakło uważności, powinno być Andrzeja) Reja, wnuka naszego poety, który swoim współwyznawcom lutrom Niemcom, przybyłym z Brandenburgji i Pomeranji, podarował pas ziemi porosłej lasem, o milę drogi od swej siedziby Sko­ków, należących doń od początku XVII wieku, na własność, dodając jeszcze do tego Niedźwiady ochrzczone przez tych przybyszów na Behrenbusch (dzisiejsze Niedźwiedziny). Ci sobie w Rejowcu zbudowali zbór, który dziś jeszcze istnieje; wnętrze jego zdobią do dziś olejne portrety tych polskich wielmożów, którzy - porzuciwszy wiarę ojców swoich, - poszli służyć obcym bogom i naszym wrogom.

Rejówiec poznański (w odróżnieniu od Rejówca w ziemi Lubelskiej w powiecie Chełmskim, za­łoż. r. 1547 przez poetę Mikołaja Reja) miał w 1885 r. 3240 morgów obszaru, i w 33 domach 257 mieszk.”

 Wieś jak i kościół założył więc, kalwin Andrzej Rey (1584-1641), wnuk twórcy polskiego języka literackiego Mikołaja Reya z Nagłowic. Pan Andrzej Rey herbu Oksza, starosta libuski*, w roku 1620 poślubił dziedziczkę Skoków i okolicznych dóbr, Zofię Latalską. W roku 1626 założył wieś Rejowiec, do której sprowadził niemieckich kolonistów wyznania kalwińskiego. Nadał  im ziemię i wybudował modrzewiowy zbór, który stał się również miejscem modlitw polskiej szlachty kalwińskiej.  Andrzej Rey był jednym z wybitniejszych i najgorliwszych wyznawców reformacji w Polsce. Szczególnie naraził się ludności i duchowieństwu na swoim terenie, w starostwie libuskim*. Nie tylko uciskiem ekonomicznym, co konsekwentną walką z kościołem katolickim. Osiedlił w starostwie kilka tysięcy wypędzonych z Czech, Moraw i Niemiec innowierców, budował im zbory (min. w Łużnej), kwestionował przywileje duchowieństwa katolickiego i odciągał chłopów od kościoła. Na tym tle trwał m.in. wieloletni konflikt Reya z proboszczem binarowskim. Podobna politykę prowadził w swoich dobrach w Wielkopolsce. Skoki i okolice stały się silnym ośrodkiem braci czeskich. W czasach, gdy w Europie szalała kontrreformacja,  na terenie Wielkopolski - nie tylko za sprawa Reya - powstało wiele miast i wsi dla uciekinierów różnowierców ze Śląska, Czech i Niemiec.

Rembrandt van Rijn. Szlachcic polski. 1637 r.

Zanim pan Rey rozwinął działalność w Wielkopolsce,   studiował we Francji, w Bawarii i holenderskiej Lejdzie, a w na koniec w Gdańsku. W późniejszych latach z racji swych przymiotów został dyplomatą - ambasadorem w Anglii i Danii. W 1637 podczas  misji dyplomatycznej na dworach duńskim, holenderskim i angielskim  uwiecznił go sam Rembrandt van Rijn. Obraz znany jest jako Szlachcic polski (ang. A Polish Nobleman) albo Mężczyzna w futrzanej czapce. Na portrecie Rembrandta  pan Andrzej Rey ukazany został w pozie pełnej dostojeństwa, właściwej dyplomacie i szlachcicowi. Obraz znajduje się w National Gallery of Art w Waszyngtonie. 

Dzieje świątyni w Rejowcu ściśle związane są  z historią wsi Rejowiec. Bo przecież, tak jak zmieniali się mieszkańcy wsi, tak też zmieniała się obrzędowość nabożeństw odprawianych w tym kościele. Pierwszymi jej użytkownikami byli protestanccy kalwini i arianie - polska szlachta wyznania kalwińskiego, po nich ewangelicy, a następnie od roku 1947 - katolicy. Obecny kościół wraz z dzwonnicą wznieśli luteranie w 1820 r. Aż do 1945 roku był to kościół ewangelicki. Od 1947 roku jest to miejsce modlitwy katolików. Świątynia otrzymała imię Najświętszego Serca Pana Jezusa i początkowo była filią kościoła w Dąbrówce Kościelnej. W 1976 stała się samodzielną parafią rzymskokatolicką.

Piękna figura Najświętszego Serca Pana Jezusa znajduje się po drugiej stronie szosy. Wnętrze kościoła choć niskie, ma balkony typowe dla kościołów ewangelickich a barokowy ołtarz główny pochodzi z kolegiaty w Kruszwicy! O kalwińskiej przeszłości świadczy trzynaście XVII-wiecznych tablic trumiennych z malowanymi na blasze herbami polskiej szlachty kalwińskiej. Znajdują się one na ścianach kruchty prowadzącej do kościoła.  

 

_________________________________________

* Libusza – wieś w województwie małopolskim, w powiecie gorlickim, w gminie Biecz, położona nad rzeką Libuszanką. Oddalona jest o 3 km od miasta Biecz w kierunku południowo-wschodnim. Libusza z kilkoma wsiami stanowiła niegrodowe starostwo libuskie, które przetrwało do I rozbioru Polski.